Sebastian Borowicz

doktor habilitowany, kulturoznawca i archeolog klasyczny, adiunkt na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego oraz na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek zespołu Ośrodka Multimodalnych Badań Edukacyjnych i Kulturowych.  W latach 2015-2021 sekretarz Pracowni Multimodalnych Strategii Edukacyjnych WP UJ. W 2017 r. koordynator dyscyplin w Narodowym Centrum Nauki. Od 2016 r. członek Komitetu Redakcyjnego Serii Figurae Wydawnictwa UJ. W roku 2022 Visiting Senior Associate Member w American School of Classical Studies at Athens (ASCSA) oraz członek British School at Athens – An Institute for Advanced Research (full membership). Od 2022 roku członek Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach (PIAA). Inicjator i koordynator platformy Heritage_lab oraz współtwórca platformy Polonistyczny_MindTech przy OMBEiK. Zajmuje się badaniami komparatystycznymi i kulturoznawczymi w zakresie problematyki przestrzenności, wizualności oraz ikoniczności w kulturach przedfilozoficznych, powiązaniami między ponowoczesnością a archaicznością, recepcją wątków antycznych w kulturze nowożytnej, jak również nowymi technologiami i rolą heritage sites w edukacji. Brał udział w badaniach grantowych finansowanych przez The Leventis Foundation, ID UB, NCN, MNiSW oraz NCBiR prowadzonych w Wielkiej Brytanii, Grecji i na Cyprze w takich instytucjach jak The Warburg Institute, The Knossos Research Center, BSA, ASCSA, PIAA czy Cyprus American Archaeological Research Institute w Nikozji. Stypendysta m.in. Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze, Rządu Republiki Grecji, Fundacji Lanckorońskich. Publikował m.in. w Kontekstach, Tekstach Drugich, Études et Travaux, Rocznikach Humanistycznych oraz tomach zbiorowych. Laureat nagrody JM Rektora UJ (2021 r.). Obecnie przygotowuje monografię dotycząca percepcji przestrzeni i modeli sensomotorycznych w kulturach archaicznych oraz – jako współredaktor – tom zbiorowy Technopaideia. Zaawansowane technologie w edukacji – perspektywa humanistyczna (WUJ, Seria Narracje w edukacji).

Książki

Technopaideia. Zaawansowane technologie w edukacji – perspektywa humanistyczna, red. S. Borowicz, J. Hobot-Marcinek (Kraków: Wydawnictwo UJ, Seria Narracje w edukacji, 2024).

Międzyliteratura jako przestrzeń dialogu. Studia dedykowane pamięci Profesor Anny Pilch, red. A. Włodarczyk, S. Borowicz, K. Wawer (Kraków: Wydawnictwo UJ, Seria Narracje w edukacji, 2022).

Rzeczy i obrazy w kulturze dawnej Grecji (Kraków: Wydawnictwo UJ, seria Figurae, 2020).

Anty-Beatrycze. Studia nad historią kulturową obrazu pijanej i szalonej staruchy (Kraków: Wydawnictwo UJ, seria Figurae, 2016), współautor.

Stara rebeliantka. Studia nad semantyką obrazu (Kraków: Wydawnictwo UJ, 2010), współautor.

Artykuły w czasopismach i rozdziały w pracach zbiorowych

Sensory heritage and visual environment in pre-philosophical societies, w: Interdisciplinary Dialogues on Natural and Cultural Heritage. An integrated Approach, red. J. Godlewicz-Admiec, M. Stobiecka, (Vandenhoeck & Ruprecht Verlag, 2024).

Let us rejoice by drinking and talking beautifully – sympotic poetics as a function of culture „Roczniki Humanistyczne” 2024, nr 72:3.

Teoria artefaktu. W stronę krytyki ikoniczności, „Roczniki Humanistyczne” 2022, nr 70:3.

Post(archaiczność) obrazu, „Przestrzenie Teorii” 2020, nr. 33.

Cypr w okresie klasycznym, w: Cypr. Dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski, tom 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2014.

Zajmuję się interpretacją oraz teorią kultury. Ponowoczesność jest dla mnie eksperymentalną przestrzenią poznawczą, w której poszukuję narzędzi pozwalających na zgłębienie archaicznych, dawno przebrzmiałych światów. W odległych kulturach odnajduję zapomniane, ukierunkowane magicznie sposoby myślenia, które wykazują niezwykłą więź pokrewieństwa z współczesnością i społeczeństwem technoscience. Jednocześnie badanie dawnych kultur z perspektywy multi- i transmedialności staje się dla mnie strategią umożliwiającą podążanie „tą śliczną wąską ścieżką / Która wije się przez / Gaj oliwny”, a którą w istocie jest literatura, i szerzej, kultura.

Studiowałem i przez dłuży czas mieszkałem w Atenach, podróżowałem po Bliskim Wschodzie i Afryce Północnej. Brałem też udział w wykopaliskach w Grecji i na Cyprze. Sporo czasu poświęciłem badaniu kulturowego toposu anus ebria. Lubię Aleksandrię Durrella, pisarstwo Gide’a, poezję Kawafisa i Simica, Różewiczowski dystans do świata. Z rzeczy przyziemnych: zgiełk Madrytu, bezdroża Krety i białe wino.

Dotychczas na kulturę archaicznej Grecji patrzyliśmy  z perspektywy dalszych wydarzeń tej samej, rozwijającej się opowieści o człowieku niczym bohaterowie wielowiekowej sagi usytuowani w kolejnych jej rozdziałach – wielcy humaniści renesansu, osiemnastowieczni antykwaryści, odkrywcy ery industrializacji, wreszcie dwudziestowieczni architekci ukrytych struktur. Będąc uczestnikami tej samej epoki antropocenu, wszyscy próbowaliśmy przybliżyć Grecję z nieprzerwanie dziejącego się wnętrza tej opowieści. Niemniej wraz z przełomem technologicznym początku XXI wieku (byty nieludzkie, istoty bioniczne, AI) dobiegła ona jednak końca. Obecna kultura to kultura epilogu. Jest ona – przywołując tu topikę tekstu – przestrzenią zakończenia, pozostawania po; możemy powiedzieć, że żyjemy nie tyle na końcu dzieła czy u kresu wydarzeń, ile w posłowiu. To czas zakończonej pewnej opowieści o człowieku; czas, w którym możliwa staje się refleksja nad tym, co wydarzyło się w kulturowej fabule naszego świata.

Reliefy rozmazane. Rzeczy i obrazy w kulturze dawnej Grecji, s. 137.

Przejmująca subsaharyjska pustka, pałace greckich basileis przypominające afrykańskie i mezopotamskie budowle, spalona słońcem ziemia. W filmie Pasoliniego starta zostaje pstra, antyczna koloratura. Postarchaiczny świat, w którym rozgrywa się tragedia, odarty jest ze stereotypowej „greckości”. W krajobrazie nie pozostaje nic ludzkiego poza ludzką tragedią, nic poza „uniwersalną wspólnotą winy”. Ta zdehumanizowana scena niesie Edypa, wędrowca. […] Słoneczny żar wydobywa z mroków najgłębsze sekrety ludzkiego losu, oślepiając i zakrywając je na nowo; pozostawia za sobą tylko szaleństwo i wypalone źrenice.

„Gdy bezlitosne słońce pustyni stoi w zenicie” w: Kino według Marii Janion, s. 35.

Oglądanie obrazów – refleksyjne lub pobieżne – jest wynalazkiem na wskroś współczesnym. Czynność ta budowana jest na pojęciach nieprzezroczystych, „opakowanych” kulturowo, złożonych i możliwych do zrozumienia tylko na określonym etapie rozwoju kulturowego. Homer postawiony przed obrazami Edwarda Hoppera nie tylko nie zaznałby przyjemności ich refleksyjnej czy estetycznej „lektury” […], ale również nie zobaczyłby – na bardzo podstawowym poziomie rzeczy – tego, co mieszkaniec Nowego Jorku. To samo tyczy się sytuacji odwrotnej. Patrząc na malowidła epoki Homera, widzimy przedstawienia, a więc już na wstępnym poziomie klasyfikacji zjawisk zdecydowanie coś innego niż mieszkańcy ówczesnych, niewielkich greckich poleis.

Widok i zbliżenie. O nieoczywistości powierzchni greckiej wazy, w: Międzyliteratura…, s. 58.

Pęknięcie to czas wygnania, początek alegorezy – narodzin praw logiki i języka przeźroczystego. Jednorożec schodzi z górskiego stoku. Widzimy go w świecie, w którym nie istnieje, gdyż istnieje w nim jedynie jako obraz. W miejscu ciszy roni łzy z kryształu, poszukuje strzały, która położy kres cierpieniu zbezczeszczonego lasu. Pozostawione ślady rozbłyskują światłem fantazmatu, są erupcją wnętrza, wyrazem głębokiej emocji, traumy, reakcją na pojawienie się czasu po. Niewzruszenie wskazują miejsce rozsunięcia zdobne w inskrypcję miłosnego wyrzeczenia… à mon seul désir.

Łzy jednorożca. Szkic do fantazmatycznej biografii obrazu, „Teksty Drugie”, s. 243.

Na rycinie mistrza antwerpskiego Cornelisa Massysa Bijatyka żebraków z żebraczkami z 1539 roku widzimy kłębowisko miejskiej biedoty. Cóż bardziej groteskowego i śmiesznego niż bójka starców, żebraków i kalek rozpisana na konflikt płci? Cóż bardziej nienadającego się na temat dzieła? […] Niski temat implikuje tu „niskie” medium, tanią technikę, jaką był drzeworyt. Czyni to po to, aby bez zbędnej wzniosłości i patosu przyzwyczaić nas do śmierci. Jest to rodzaj próby asymilacji nieuchronnego. Na innej rycinie Massysa z 1538 roku para brudnych, starych żebraków i kalek tańczy wesoło (sic!). Oto paradoks żywotności i przewrotności renesansowej starości, dla której niemożliwe staje się możliwe: groteskowej w swej witalności i jednocześnie niezwykle naturalistycznej.

Anty-Beatrycze. Studia nad kulturową historią obrazu pijanej i szalonej staruchy, s. 175.