Problem
Celem projektu jest wypracowanie ścieżek edukacyjnych dla wybranych miejsc dziedzictwa kulturowego uwzględniających potrzebę wpisania pozyskiwanej przez studentów polonistyki wiedzy m.in. z zakresu kulturoznawstwa, antropologii literatury czy performatyki w horyzont teaching with living heritage oraz embedded education. Chodzi więc o wykorzystanie potencjału dziedzictwa kulturowego (od starożytności po wiek XX), w tym konkretnych tzw. heritage sites, jak i instytucji kulturalnych oraz oświatowych w celu osadzenia wiedzy jaką zdobywają przyszli nauczyciele języka polskiego w określonych ramach mikrohistorycznych uwzględniających element bezpośredniego doświadczenia, zaangażowania i myślenia przestrzennego (educational power of heritage sites oraz związane z tą strategią affective practices oraz spatial embedment). W ramach projektu proponowane jest też performatywne wykorzystanie heritage sites w budowaniu nowych strategii interpretacyjnych w oparciu o dyskursywizację działań przestrzennych i locative media. Połączenie elementów właściwych nowoczesnej humanistyce z materialnością i przestrzennością heritage sites (edukacja przez uczestnictwo w ważnych miejscach; ich lokatywność) sprzyja rozbudowywaniu umiejętności interpretacyjnych studentów polonistyki, ich warsztatu kulturoznawczego, komparatystycznego czy dydaktycznego.
Warto nadmienić, że edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego była częścią Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego. Jest też wspierana przez KE w ramach European framework for action on cultural heritage, np. inicjatywa e-twinning skupiająca szkoły europejskie z wdrażanym programem dziedzictwa kulturowego (www.etwinning.net) czy konkretnych programów jak Dive into heritage.
Aby studenci mogli korzystać z heritage sites nie tylko na zasadzie „periegetycznego” doświadczenia, należało:
- dokonać wyboru samych miejsc o dużym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego, które będą tworzyć siatkę projektu (miejsca związane nie tylko ze starożytnością, ale i z powstaniem greckim w 1821 roku – Messologi, II Wojną Światową – Maleme, Dionyssos-Rapendoza czy walką z reżimem tzw. czarnych pułkowników – powstanie studentów na Politechnice Ateńskiej);
- opracować ścieżki edukacyjne łączące bezpośredniość doświadczania wspomnianych miejsc z wiedzą teoretyczną. Aby na przykład zrozumieć specyfikę greckiej filozofii trzeba zapoznać się z zasadami i warunkami jej uprawiania, tym, co możemy nazwać jej habitusem (vide ateński Lykejon); to samo dotyczy początków praktyk piśmiennych czy sposobu funkcjonowania literatury oralnej (casus agory);
- nawiązać współpracę z podmiotami muzealnymi i edukacyjnymi, które będą pełniły rolę „współgospodarzy” projektu – udostępniały zbiory i swoje przestrzenie do celów dydaktycznych, „wyposażały” owe zachowane miejsca dziedzictwa kulturowego w zabytki (właściwa praktykom landartowym relacja heritage site – non site).
Pierwszy etap badań stanowiła kwerenda badawcza prowadzona w greckich instytucjach edukacyjnych (Athens Institute for Education and Research), muzealnych oraz międzynarodowych instytutach zajmujących się greckim dziedzictwem kulturowym (m.in. British School at Athens, Polski Instytut Archeologiczny w Atenach). Służyły one m.in. identyfikacji istotnych, z punktu widzenia dydaktyki polonistycznej, heritage sites. W pierwszej fazie realizacji projektu zostały wybrane trzy miejsca: Pnyks, Agora oraz Lykejon. Następnie w drugiej, praktycznej części należało wykonać dokumentację stanowisk oraz opracować same ścieżki tak, aby mogły zostać przetestowane z wykorzystaniem strategii dryftu sytuacjonistycznego i praktyk właściwych transurbacji.
Powiązane publikacje:
Technopaideia in literary education, „Computers in the Schools. Interdisciplinary Journal of Practice, Theory, and Applied Research” (2023), Special Issue: Artificial Intelligence and Education (AI&ED): Possibilities, Pedagogies and Risks. ZOBACZ
Heritage sites analizowane w ramach projektu:
Pnyks
Pnyks (‘ściśnięci jeden obok drugiego’) to nazwa jednego z najważniejszych wzgórz Aten, położonego naprzeciw zachodniego zbocza Akropolu. W okresie klasycznym Pnyks był miejscem zgromadzeń ludowych, tzw. Eklezji. To właśnie tu przemawiali wszyscy najwięksi mówcy ateńscy – Temistokles, Perykles czy Demostenes. Aranżacja architektoniczna wzgórza została przystosowana do funkcji publicznej i składała się z mównicy (bema) oraz półkoliście ułożonej widowni w postaci wykutego w skale tarasu przeznaczonego dla członków zgromadzenia. Za mównicą znajdował się ołtarz (Zeusa?), ponad nią natomiast siedzenia dla przewodniczącego zgromadzenia oraz prytanów, tzw. proedria.
Strategia dryfu sytuacjonistycznego – spacer po Pnyksie daje możliwość wejścia w rolę obywatela polis, słuchacza i uczestnika zgromadzenia zwłaszcza jeśli działanie to jest elementem zgrywalizowanych zajęć (vide projekt I spy Greece opracowany w ramach Institute of Play). ZOBACZ
Podstawą dryfu są doznania cielesne, sensomotoryzne, zwłaszcza wzrokowe, możliwość sytuowania się względem ludzi, obiektów oraz elementów krajobrazu, w tym rozpoznawanie ich skali i rozmieszczenia (body cognition). Badania przeprowadzone na 15 osobowej grupie anonimowych ochotników (turystów) in situ pozwoliły na stworzenie mapy zagęszczeń aktywności biosensorycznej. Uczestnicy po spacerze wyznaczoną trasą, zatrzymując się w określonych lokalizacjach, mieli wskazać na przygotowanych mapach cyfrowych miejsca lub obiekty, na których koncentrowali swoją uwagę, poczynając od tych wzbudzających największe zainteresowanie. Okazało się, że uwaga w ponad 90 % badanych przypadków koncertowała się na trzech miejscach: Akropolu, Agorze oraz Areopagu tworzących „trójkąt widokowy” wpisujący się w politykę spekularną miejsca. Znaczenie Pnyksu w okresie klasycznym jest istotne właśnie ze względu na swoje topograficzne usytuowanie względem Akropolu, Areopagu oraz Agory – a więc polityczno-religijnego jądra Aten. Miejsca te wszyscy przemawiający do zgromadzenia mieli przed sobą, widzieli je jako rodzaj monumentalnej „teatralnej scenografii” dla Eklezji. To, o czym rozprawiali obywatele Aten – dobro polis – uwidaczniało oraz materializowało się więc w owym widoku z góry, z perspektywy właściwej dla wszechwiedzącego narratora-obserwatora (narracja trzecioosobowa). Ateńczycy mieli dosłownie przed oczami przedmiot swojej debaty, co tworzyło wizualno-retoryczno-cielesną grę między mówcą, uczestnikami a otoczeniem. Aktualizuje to m.in. problem fokalizacji, a więc rozróżnienia na tego, kto patrzy i kto mówi (wg G. Genetta). Panoramiczny krajobraz miasta, dający możliwość zdystansowanego, pełnego oglądu można traktować również jako element retoryki obrazu, wzmacniający przekaz mówcy. Ateny były „wyświetlane” przemawiającym i uczestnikom zgromadzenia, zaś ci mieli możliwość refleksji nad nimi oraz aktywnego rozważania przekazu w ramach debaty. Ów wizualizacyjny schemat, wpisujący się w model czasu światoobrazu, wiąże się ściśle ze sferą aksjologiczną oraz rozwijanym w kulturze klasycznej modelem poznania opierającym się na zracjonalizowanej postawie wobec świata (człowiek jako zdystansowany obserwator, zdolny do obiektywnej oceny). Tym samym, swoim geograficznym położeniem Pnyks w relacji do Agory, Areopagu i Akropolu, urzeczywistnia wypracowany w świecie greckim prymat szczególnego modelu myślenia opierający się na zdystansowaniu, refleksji, obserwacji i teorii (gr. theōría, “przyglądanie się”, theōréō, “patrzę, rozważam”, theōrós, “widz”) oraz racjonalnych przesłankach. Jako mówcy i widzowie na Pnyksie, patrzący na swoją polis z pewnego oddalenia mamy oto podjąć ważne decyzje…
Uwzględnienie tego retorycznego schematu może być ciekawym ćwiczeniem przy organizacji różnego typu debat szkolnych, których celem jest wprawiane się w argumentowaniu i prowadzeniu dyskusji jak na przykład Socratic Smackdown – model opracowany przez Rebekę Grodner dla szkół Quest to Learn w Nowym Jorku. ZOBACZ Warto podkreslić również, że powstał multimodalny interfejs 3D o nazwie Bema dający możliwość zaangażowanego uczestniczenia w debacie na Pnyksie w rzeczywistości wirtialnej. ZOBACZ
