Heritage_lab to platforma badawczo-edukacyjna funkcjonująca w ramach OMBEiK, której celem jest organizowanie oraz prowadzenie działań naukowych i popularyzatorskich, dotyczących problematyki dziedzictwa kulturowego obszaru basenu Morza Śródziemnego, w tym roli klisz kulturowych, heritage sites oraz sensory heritage, ze szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa starożytnej Grecji.
Strukturę organizacyjną platformy tworzy koordynator – Sebastian Borowicz oraz członkowie OMBEiK. Heritage_lab ma formułę otwartą, umożliwiającą dołączanie do niej także innych, zewnętrznych podmiotów edukacyjnych, badawczych czy muzealnych. Ma to na celu tworzenie możliwie szerokiego, aktywnego forum dla transdyscyplinarnej współpracy środowiskowej, wymiany doświadczeń, wiedzy oraz idei związanych z dziedzictwem kulturowym obszaru Śródziemnomorza od starożytności po czasy współczesne. Jednym z celów Heritage_lab jest także organizowanie i prowadzenie działań edukacyjnych oraz promocyjnych, związanych z wszelkimi aspektami europejskiego dziedzictwa kulturowego, tak literackiego, umysłowego, jak i materialnego.
Heritage_lab współpracuje obecnie m.in. z Polskim Instytutem Archeologicznym w Atenach, Wydziałem Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego, Wydziałem Intermediów ASP w Krakowie, Fundacją Instytut Sztuk Progresywnych czy Szkołą Polską im. Zygmunta Mineyki przy Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Atenach.
Działania podejmowane w ramach Heritage_lab:
- udział w międzynarodowej konferencji Scales of Social Environmental & Cultural Change in Past Societies, 13-18 marca 2023 r., Christian-Albrechts-Universität zu Kiel. Wystąpienie Man and things: Kinesisc and proxemics in the process of perception of objects in the archaic Greek culture (Sebastian Borowicz);
- udział w międzynarodowej konferencji The Constant Participant: Constructing and Affirming Identity through Material Culture in Ancient Greek Sanctuaries and Modern Museums, to be held in Athens from the 8th to the 10th of May 2024. Wystąpienie Unveiling the Non-material Heritage: The Early Iron Age Greek Sensorimotor Model and Its Significance for Contemporary Heritage Studies (Sebastian Borowicz);
- organizacja międzynarodowej sesji naukowej Les poétiques sympotiques de l’antiquité à nos jours, OMBEiK & PIAA, Ateny, październik 2023 r. (Joanna Hobot-Marcinek, Sebastian Borowicz);
- współredakcja numeru specjalnego Roczników Humanistycznych, zeszyt z filologii klasycznej z materiałami z sesji Les poétiques sympotiques – Sympotic poetics (Sebastian Borowicz). Wydanie numeru przewidziane jest na 2024 r.;
- pobyt badawczy w American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 2022 r., (Sebastian Borowicz, Visiting Senior Associate Member);
- pobyt badawczy w British School at Athens. Institute for Advanced Research (BSA), 2022 r., (Sebastian Borowicz, Full Senior Member);
- pobyt badawczy w The Knossos Research Center, BSA, 2022 r., (Sebastian Borowicz, Full Senior Member);
- pobyt badawczy w The Warburg Institute, School of Advanced Study, University of London, 2022 r., Sebastian Borowicz.
Projekty badawcze związane z działalnością Heritage_lab:
Analiza elementów kultury wizualnej w egejskim kręgu kulturowym, grant NCN (2021-2022 r.).
Edukacyjna funkcja heritage sites w warsztacie współczesnego polonisty, grant ID UB (2022 r.).
Poetyki sympotyczne – od antyku do współczesności (2023 r.).
Wcześniej realizowane projekty badawcze związane z działalnością naukową członków Heritage_lab to:
Anus ebria et delirans w kulturze europejskiej (średniowiecze – XIX wiek), grant NCN realizowany w latach 2013-2016
Dionizyjska Pani i fantasmagoria śmierci. Przestrzeń semiotyczna starości i upojenia w polskiej literaturze współczesnej, grant MNiSW realizowany w latach 2006-2009.
Zapraszamy też do śledzenia strony fanowskiej prezentującej ciekawostki dotyczące badanej przez nas kliszy kulturowej anus ebria et delirans (kliknij obrazek).
Przerys obrazu Petrusa Staverenusa (1615-1660), Starucha pijąca z kieliszka autorstwa Pauliny Antolak
Sensory heritage
Badania nad dziedzictwem sensorycznym człowieka należą obecnie do wzbudzających największe zainteresowanie w naukach humanistycznych. Dotyczą one m.in. problemu postrzegania przestrzeni, widzenia i ruchu, ale także powstawania, funkcjonowania i kultywowania określonych modeli percepcyjno-motorycznych oraz, co ważne, ich znaczenia dla interpretacji źródeł. Podkreślana jest tym samym fundamentalna rola ruchu ciała i gestów w aktach percepcji, które są zawsze kształtowane w określonym otoczeniu społeczno-kulturowym. Model sensomotoryczny stanowi więc element porządku kulturowego, opartego na wyuczonych wzorcach społeczno-behawioralnych, przekazywanych przez działania kinestetyczne, takie jak na przykład specyficzne nawyki i taktyki poruszania się w otaczającym środowisku, postrzegania znajdujących się w nim obiektów (ludzi, zwierząt, zjawisk, elementów krajobrazu, budowli), umiejscawiania się względem nich i reagowania na ich obecność. Komponenty te były rozwijane i przekazywane nie tylko w wyniku bezpośrednich interakcji między ludźmi, ale także przez wytwarzane rzeczy, na przykład malowidła wymagające znajomości określonych strategii odbiorczych czy zastosowania odnośnej wiedzy dostępnej dzięki rozbudowanym praktykom mnemotechnicznym (epos). Wytwory ludzkie utrwalały więc właściwe ówczesnemu życiu społecznemu elementy proksemiki i kinezyki odgrywając istotną rolę w procesie podtrzymywania i transmisji modeli sensomotorycznych. Dla nas, zaś, owe zabytki to podstawowe źródła do wnioskowania o przeszłości.
Choć badania nad percepcją i zdolnościami motorycznymi w kulturach dawnych są obecnie intensywnie rozwijane, to rzadko rozważa się percepcję człowieka archaicznego w kontekście mechanizmów kulturowych, związanych z przekazywaniem określonych tradycji, wzorców czy nawyków sensomotorycznych i konsekwencji tego dla procesu interpretacji. Sposób poruszania się (chodzenie procesyjne vs skradanie się), określanie swojego położenia (np. przez poszukiwanie miejsca z widokiem lub lokalizowanie budynków/obiektów), kierunków (lewo i prawo), wreszcie sam akt patrzenia (wypatrywanie, obserwowanie vs celowe uwidacznianie lub ukrywanie czegoś) to kulturowo waloryzowane gesty związane z życiem społecznym. Jednocześnie fizyczne przejawy tych czynności mają swoje biologiczne, neurofizjologiczne podłoże związane m.in. ze zdolnością do sytuowania się w przestrzeni, cielesną samoświadomością i ucieleśnioną symulacją. W badaniach kognitywnych podkreśla się rolę multisensory integrationczy somatosensory and viscero-motor representations, co ma istotne implikacje dla badań nad synestetycznym, transmedialnym wymiarem percepcji. Duże znaczenie mają tu również badania z zakresu psychologii rozwojowej. Według Jerome’a Brunera tzw. reprezentacje enaktywne są jedną z podstawowych metod poznawania świata i budowania wiedzy o nim, właśnie przez działania motoryczne. Kinestezja, poruszanie się człowieka i towarzyszące temu akty percepcji zmysłowej są zatem zagadnieniami złożonymi, wymagającymi wyjścia poza ramy antropologii kulturowej. Co więcej, wspomniane czynności składają się na dziedzictwo kulturowe w takim samym stopniu jak rzeczy, malowidła, architektura czy przejawy tzw. wyższych funkcji psychicznych, jak choćby poematy epickie czy hymny. Dziedzictwo sensoryczne stanowi tu obszar badań kulturowych równoległy do dziedzictwa materialnego i mentalnego, co umożliwia poszerzenie interpretacji o tzw. thick description.
Heritage sites
Heritage sites to jeden z trzech opracowywanych w OMBEiK modułów ukierunkowanej multimodalnie polonistyki. Jego celem jest wykorzystanie zaawansowanych technologii oraz miejsc dziedzictwa kulturowego do budowania nowego typu kompetencji interpretacyjnych uczniów i studentów, które są obecnie osadzone w technotopiach i zsieciowanych środowiskach cyfrowych. Łączenie czujników sensorycznych czy gogli VR, mediów lokacyjnych z rzeczywistym otoczeniem kulturowym ma umożliwiać uczestnikom wykraczanie poza tradycyjne praktyki interpretacyjne właściwe literaturze monomedialnej, budowanie nowych kompetencji poznawczych opartych o immersyjność i tzw. sieciowe obiekty sztuki. Działania te realizowane są m.in. przez strategie dryftu sytuacjonistycznego, transurbacji, ucieleśnioną symulację, analizę dokumentacji/obiektów w galeriach (non-site) i zestawienie ich z heritage site, cyberkartografie, elementy grywalizacji (missions) czy eseistyczne metawypowiedzi i fotoeseje o heritage sites, właściwe praktykom landartowym. W ucieleśnionym odbiorze heritage sites, w czasie przechadzek (dryfów) wykorzystywana jest przez uczniów wyobraźnia kartograficzna, mapowanie partycypacyjne, bio mapping, pejzaże emocjonalne czy neogeografia. Projektowany dryf, czy też spacer, polega więc m.in. na łączeniu na nowe sposoby wiedzy teoretycznej (komentarza) z wiedzą powstająca na miejscu, tj. w wyniku rodzących się pytań, dyskursów, ucieleśnionym byciu, byciu cyfrowo zapośredniczonym, mapowanym i osadzanym w sieci. Taki eksperymentalny model wytwarzania wiedzy zachodzi już w hybrydowym układzie, na który składają się aktorzy ludzcy i pozaludzcy, świat organiczny, komponent komunikacyjny, spektrum elektromagnetyczne i obiekty techniczne; tworzy więc, jakby powiedział Henri Lefebvre, „sytuację, moment nowy, zaskakujący i obdarzony twórczym kontekstem”. Rodzące się w trakcie takich dryfów strategie odbioru, będące de facto budowaniem krytycznego instrumentarium nowego typu, uczniowie czy studenci mogą następnie wykorzystywać w reinterpretacjach tradycyjnych, monomedialnych dzieł literackich – great books.
- biomapping.net/; emotionalcartography.net/; paris.emotionmap.net/paris.pdf
- H. Lefebvre, Henri Lefebvre on Situationist International, wywiad przeprowadzony przez Kristin Ross, zima 1997, wersja online: www.notbored.org/lefebvre-interview.html
