Problem
Realizowane w ramach grantu NCN działanie naukowe dotyczyło analizy elementów egejskiej kultury wizualnej późnej epoki brązu, w tym sposobu konstruowania relacji przestrzennych w malowidłach ściennych oraz związanych z tym strategii wizualizacyjnych i percepcyjnych. Współczesne pojmowanie przestrzeni jako abstrakcyjnej, geometrycznej wielkości pozwala nam na bycie w świecie w pewien określony sposób. Umożliwia, na przykład, interpretowanie otaczającej rzeczywistości, w tym zachowanych malowideł z epok dawnych na zasadzie zbiornika/szkatułki (hypodoche) lub rozciągłości (to syneches). W kulturach przedfilozoficznych świat jednak postrzegany był odmiennie. Jednym z fundamentów tej odmienności jest sposób odczuwania i konstruowania przestrzeni. Warunkował on jednocześnie system klasyfikacji zjawisk i rzeczy, strategie percepcyjne i wizualizacyjne, sposoby widzenia i poruszania się w otoczeniu oraz zachowania społeczne. Celem postawionych w projekcie szczegółowych pytań badawczych oraz hipotez była m.in. wstępna weryfikacja istnienia w kulturze egejskiej późnej epoki brązu zaawansowanego systemu: (a) pojmowania przestrzeni bliskiego pojemności (platońska ὑποδοχή) lub trójwymiarowej rozciągłości (arystotelejska χώρα); (b) perspektywy quasi-geometrycznej?
Opis projektu
Zaplanowane działanie naukowe obejmowało przeprowadzenie prac badawczych w American School of Classical Studies oraz British School at Athens, w tym kwerendę biblioteczną, konsultacje z zespołem naukowym ASCSA i BSA, kwerendy muzealne w Atenach, na Peloponezie, Krecie oraz Santorynie oraz wizje lokalne wybranych stanowisk archeologicznych (Akrotiri, Sitia, Knossos, Fajstos, Mykeny, Tiryns, Pylos).
Badania składały się z części teoretycznej oraz praktycznej. Przez pierwsze miesiące pobytu w Atenach testowałem hipotezy badawcze w oparciu o dostępną w ASCSA i BSA literaturę przedmiotu, następnie odbyłem kwerendy muzealne w Argolidzie, Mesenii, na Krecie i Santorynie. W trakcie realizacji działania naukowego m.in. zebrałem, sklasyfikowałem oraz przeanalizowałem materiał ikonograficzny (cykladzki, minojski, mykeński) wskazujący na ograniczone stosowanie zaawansowanych strategii wizualizacyjnych opierających się na trójwymiarowym postrzeganiu przestrzeni (imitowanie głębi). Efektem realizacji projektu była rekonstrukcja, na podstawie zachowanych egejskich malowideł ściennych oraz danych leksykalnych elementów ówczesnego modelu przestrzeni wyobrażonej oraz podstawowych strategii sensomotorycznych. Składają się na nie: (a) relacyjne postrzeganie przestrzeni; (b) performatywne i działaniowe wytwarzanie przestrzeni; (c) postrzeganie przestrzeni jako konkretnego miejsca, ewentualnie sieci lub konstelacji miejsc spajanych przez akty wymierzania; (d) strategie immersyjne i symulacyjne; (e) eksperymenty z oddawaniem odczucia głębi za pomocą środków graficznych i chromatycznych. Wskazane elementy pozwalają na reinterpretację zachowanych źródeł plastycznych w ramach nieredukcjonistycznego modelu, ukierunkowanego na pierwotny, mający zakorzenienie w kulturze epoki sposób postrzegania rzeczywistości.
Powiązane publikacje:
Sensory heritage and visual environment in pre-philosophical societies, w: Interdisciplinary Dialogues on Natural and Cultural Heritage. An integrated Approach, red. J. Godlewicz-Admiec, M. Stobiecka, (Vandenhoeck & Ruprecht Verlag, 2024).
